MERKEZİ KARŞI TARAF (MKT)

Merkezi Karşı Taraf (MKT) Hizmeti, Takasbank’ın, alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı ise alıcı konumuna geçerek, bu hizmeti verdiği piyasalarda gerçekleştirilen işlemlerin takasının tamamlanmasını teminat, garanti fonu ve tahsis edeceği sermayesi ile taahhüt ettiği hizmettir.

Merkezi karşı taraf hizmeti, hukuki ve finansal sonuçları itibariyle hem piyasa katılımcıları tarafından tercih edilen hem de denetim otoriteleri tarafından zorunlu olarak uygulanması talep edilebilen bir finansal piyasa altyapı hizmetidir. Dünyada organize piyasalardaki uygulaması bir asrın ötesine giden merkezi karşı taraf uygulaması, küresel krizde merkezi karşı taraf (merkezi takas) kuruluşlarının gösterdikleri başarı sonrasında, tezgah-üstü (OTC) türev piyasalarından kaynaklanan riskleri yönetmek için de çare olarak görülmüştür. Sonuçta merkezi karşı taraf kuruluşları sistemik riskin yönetiminde kamusal olarak nitelenebilecek sorumluluklar üstlenen kurumlar olarak değerlendirilmeye başlanmış, merkezi karşı taraf hizmetlerinde gözetilmesi zorunlu çok geniş bir kurallar manzumesi ortaya çıkmıştır.

Takasbank, 30.12.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6362 sayılı yeni Sermaye Piyasası Kanunu ile sağlanan hukuki zemini kullanarak 02.09.2013 tarihinden itibaren kendi nezdinde işlettiği Ödünç Pay Piyasası’nda (ÖPP), 03.03.2014 tarihinden itibaren Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP), 14.10.2016 tarihinden itibaren Borsa İstanbul A.Ş. Para Piyasası’nda (BİAŞ PP) 19.06.2017 tarihinden itibaren Borsa İstanbul Pay Piyasası’nda (BİAŞ Pay), 02.07.2018 tarihinden itibaren Borsa İstanbul Borçlanma Araçları Piyasası’nda (BİAŞ BAP), 01.10.2018 tarihinden itibaren Borsa İstanbul SWAP Piyasası’nda ve 19.12.2019 tarihinden itibaren de Türkiye’de yerleşik bankalar arasında gerçekleşen tezgahüstü türev işlemlerde MKT hizmeti vermektedir. BİAŞ ve NASDAQ arasındaki stratejik ortaklık çerçevesinde yürütülen teknolojik altyapı dönüşümünün tamamlanmış olup BİAŞ VİOP, BİAŞ Pay ve BİAŞ BAP BISTECH platformu üzerinde çalışmaktadır. Takasbank’ın MKT mevzuat ve iş modeli CPMI-IOSCO’nun temel prensipleri ve Avrupa Birliği’nin düzenleme ve teknik standartları gözetilerek oluşturulmuştur.

Takasbank, 23 Mart 2016 tarihinde SPK tarafından CPMI-IOSCO Finansal Piyasa Altyapılarına İlişkin Temel Prensiplere uyum sağlayan nitelikli MKT kuruluşu (Qualified CCP) olarak tanınmıştır. Akabinde de Takasbank Ağustos 2016 tarihinde AB düzenleyici otoritesi olan ESMA'ya üçüncü ülke MKT kuruluşu (Third Country CCP) olarak tanınmak için başvuruda bulunmuştur.

MKT hizmetinin piyasaya ve yatırımcılara sağlayacağı başlıca avantajları aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür;

• Karşı Taraf Riskinin Merkezi Olarak Yönetilmesi ve Azaltılması,
• MKT Kuruluşunun Üyelere Karşı İşlemlerin Hukuki Muhatabı Olması,
• Likidite Riskinin ve Operasyonel Riskin Azaltılması,
• Bilgi Asimetrisini Yönetmek,
• Finansal Güvenilirliği ve Verimliliği Arttırmak,
• Gözetim Faaliyetlerinin Etkinliğini Arttırmak,
• Aracılık ve İşlem Maliyetlerini Azaltmak,
• Sistemik Riski Azaltmak,

Takasbank’ın MKT faaliyetleri ile ilgili kendi mevzuatı ve uluslararası prensipler çerçevesinde yaptığı bilgilendirme ve açıklamalar aşağıda sunulmaktadır.