DİĞER FİNANSAL KURULUŞLAR KREDİ DERECELENDİRME VE DEĞERLENDİRME ESASLARI

Finansal kiralama, faktoring, tüketici finansman şirketleri ile bireysel emeklilik ve sigorta şirketleri lehine tahsis edilecek limitlerin belirlenmesi amacıyla kullanılacak kredi derecelendirme ve değerlendirme sistem çalışması, Haziran ve Aralık finansal raporları üzerinden her yıl 2 kez yapılmaktadır. Veri olarak; bağımsız denetimden geçmiş solo finansal tablolar, solo finansal tablo yayınlanmaması halinde ise konsolide finansal tablolar, faaliyet raporları, firma tanıtıcı bilgiler formu, piyasa istihbarat bilgileri, yazılı ve görsel medyada çıkan haberler ve bağımsız derecelendirme notları kullanılır.  

İçsel derecelendirme ve değerlendirme çalışmasında kullanılan veriler; kuruluş birlikleri, Kamuyu Aydınlatma Platformu, düzenleyici ve denetleyici kurumlar ile bağımsız derecelendirme kuruluşlarının internet siteleri ve değerlendirilen şirketlerden sağlanır. Kredi derecelendirme modelinde kullanılacak mali tablolardan üretilebilen finansal kalem ve rasyolardan oluşan finansal verilerin ağırlığı %70, uzman kanaatini yansıtan finansal olmayan verilerin ağırlığı ise %30’dur.  

Finansal Veriler 

Diğer finansal kuruluşların derecelendirme ve değerlendirme dönemine ait bağımsız denetimden geçmiş solo finansal tablosundaki finansal kalem ve rasyoları veri olarak kullanılır.  

Finansal veriler içindeki büyüklükler, önemlerine göre farklı puanlandırılmıştır. Puanlandırma yapılırken sektör ortalama değerleri kuruluş birlikleri tarafından yayınlanan raporlardan temin edilir ve sektör ortalaması ile her bir şirketin kendi değeri karşılaştırılır. Her bir finansal kalem ve rasyoda uç değerlerin etkisini azaltmak amacıyla sektördeki toplam şirket sayısının %10’unu geçmemek kaydı ile belirlenen sayıdaki büyük ve küçük veriler ortalamadan arındırılabilir. Sektör ortalaması ile karşılaştırma sonucunda, her bir şirket için 100 puan üzerinden puan hesaplanır. Sektör ortalamasına eşit değeri olan şirket, rasyo puanının %70’ini alır. Oran ortalamanın üzerine çıktıkça alınan puan tam puana doğru yaklaşırken, ortalamanın altına indikçe alınan puan tam puandan uzaklaşarak azalır.  

Tablo 1_Kullanılan Finansal Kalem ve Rasyolar  

Finansal Olmayan Veriler 

Finansal olmayan verilerde diğer finansal kuruluşların hakim ortaklarının mali ve itibari gücüne göre puanlama yapılır.  

Tablo 2_Hakim Ortağın Niteliği  

Bağımsız Derecelendirme İlave Puanı 

Bağımsız Kredi Derecelendirme Notu  

Bağımsız kredi derecelendirme notları, bizzat kurumlardan, derecelendirme şirketlerinin internet siteleri, diğer finansal kuruluşların kendi siteleri, faaliyet raporları ya da internetteki diğer kaynaklardan elde edilir.  

Diğer finansal kuruluşlar ile bunların yurtiçi ve yurtdışında yerleşik hakim ortaklarının bağımsız kredi derecelendirme kuruluşlarından aldıkları notlar belirtilen esaslar dahilinde içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme notuna yansıtılabilir. 

Dikkate alınabilecek kredi derecelendirme notlarının son bir yıl içinde verilmiş veya gözden geçirilmiş olması gerekir. Derecelendirme kuruluşlarınca ilgilinin talebi olmaksızın resen takdir olunan notlar dikkate alınmaz.  

Kredi derecelendirme notları dikkate alınabilecek uluslararası kuruluşlar Fitch, Moody’s, Standard&Poors, Japonya JCR ve DBRS (Dominion Bond Rating Services)’dir. Bu kuruluşların kontrolü altında faaliyet gösteren Türkiye’de yerleşik derecelendirme kuruluşlarınca verilen kredi derecelendirme notları da BDDK veya SPK’dan kredi derecelendirme yetkisi almış olmaları kaydıyla dikkate alınır. Türkiye’de kurulu diğer derecelendirme kuruluşlarınca verilen notlar hem BDDK hem de SPK tarafından yetkilendirilmiş olmaları kaydıyla dikkate alınır. Ancak Türkiye’de kurulu olup, sadece BDDK veya SPK tarafından yetkilendirilen diğer kuruluşlarca verilen notlar, farklı bir kredi derecelendirme kuruluşunca verilen ikinci bir notun mevcut olması halinde dikkate alınır.  

Türkiye’de yerleşik şirket ve hakim ortaklar için kurumsal uzun vadeli ulusal notlar, ulusal notun bulunmaması halinde ise uluslararası yerel para kredi notları kullanılır.  

Diğer finansal kuruluşların yurtdışındaki hakim ortakları için uluslararası derecelendirme kuruluşlarınca verilen kurumsal uzun vadeli uluslararası yabancı para kredi notları kullanılır.  

Diğer finansal kuruluşların Türkiye’de, hakim ortağının ise yurtiçinde veya yurtdışında almış olduğu bağımsız derecelendirme notu var ise, ihtiyatlılık ilkeleri çerçevesinde notlardan sadece birisi veya her ikisi birlikte dikkate alınabilir.  

Birden fazla derecelendirme kuruluşunca verilen notun mevcudiyeti halinde düşük olan dikkate alınır.  

Derecelendirme kuruluşlarının verdiği notların sıhhati ve güvenirliliği ile ilgili olarak olumsuz bir kanaat oluşması halinde, ilgili kurumca verilen notlar dikkate alınmaz.  

İçsel kredi derecelendirme ve değerlendirme notları ile bağımsız derecelendirme notlarının eşleştirilmesinde Tablo 3 kullanılır.  

Tablo 3_İçsel ve Bağımsız Derecelendirme Notları Eşleştirme Tablosu    

Diğer finansal kuruluşlar için hesaplanan içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme notunun, aracı kurum veya hakim ortağının bağımsız derecelendirme notu ile aynı olması halinde, içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme notunda herhangi bir değişiklik yapılmaz ve Bankaca hesaplanan içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme notu dikkate alınır.  

Diğer finansal kuruluşlar için hesaplanan içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme notunun, diğer finansal kuruluş veya hakim ortağının bağımsız derecelendirme notundan yüksek olması halinde, içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme notu Tablo 4’e uygun olarak indirilir. Diğer finansal kuruluş hakim ortağının bağımsız derecelendirme notu değerlendirmeye alınacak ise Tablo 4’deki puanların %75’i dikkate alınır.  

Diğer finansal kuruluşlar için hesaplanan içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme notunun, aracı kurum veya hakim ortağının bağımsız derecelendirme notundan daha düşük olması halinde, hesaplanan içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme notu TBD-B ila TBD-D aralığında ise, aracı kurum veya hakim ortağının bağımsız derecelendirme notuna göre Tablo 4’e uygun olarak ilave puan eklenir. Diğer finansal kuruluş hakim ortağının bağımsız derecelendirme notu değerlendirmeye alınacak ise Tablo 4’deki puanların %75’i dikkate alınır.  

Hesaplanan içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme notu TBD-E ise, diğer finansal kuruluş veya hakim ortağının bağımsız derecelendirme notu dikkate alınmaz ve içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme notunda herhangi bir değişiklik yapılmaz.  

Hesaplanan içsel derecelendirme notu ne olursa olsun, diğer finansal kuruluş veya hakim ortağının bağımsız derecelendirme notu “D (Temerrüt)” ise Bankamızdaki limitleri iptal edilir ve diğer finansal kuruluşun içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme notu TBD-E olarak değiştirilir.  

Hakim ortakların bağımsız derecelendirme notlarının dikkate alınmasında, hakim ortağın diğer finansal kuruluşu destekleme güç ve niyetini gösteren destekleme notları aranabilir.  

Tablo 4_Azaltım ve Arttırıma ilişkin çizelge  

Kurumsal Yönetim Derecelendirme Notu  

Kurumsal Yönetim Derecelendirme notları, bizzat kurumlardan, raporu düzenleyen şirketlerin internet siteleri, aracı kurumların kendi siteleri, faaliyet raporları ya da internetteki diğer kaynaklardan elde edilir. Aracı kurumlar aldıkları notlar içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme notuna yansıtılabilir. Notların son bir yıl içinde verilmiş veya gözden geçirilmiş olması gerekir.  

Kurumsal Yönetim Derecelendirme Notu Tablo 5’de gösterildiği şekilde hesaplanmış içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme puanına, toplam üst puanı aşmamak kaydıyla ilave puan olarak eklenir.  

Tablo 5_Kurumsal Yönetim Derecelendirme Notu  

Kredi Derecelendirme ve Değerlendirme Notu 

Finansal veri ve finansal olmayan veri bölümlerinden 100 üzerinden hesaplanan puanlar, bölüm ağırlık oranları ile çarpılarak şirketlerin içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme puanları bulunur. Bağımsız kredi derecelendirme ve kurumsal yönetim derecelendirme notları da dikkate alınarak nihai içsel kredi derecelendirme ve değerlendirme puanına ulaşılır.  

Çalışma sonucunda diğer finansal kuruluşlar, toplam derecelendirme puanlarına göre aşağıda bulunan 5 dereceden birisi verilir.  

Değerlendirilen diğer finansal kuruluşların özkaynakları, çalışma sonucunda girdikleri gruba karşılık gelen Bankaca belirlenmiş özkaynak çarpanı ile çarpılarak üst limitleri belirlenir.