TAKASBANK

Takasbank ana sözleşmesi uyarınca Banka’nın temel amacı, ilgili mevzuat çerçevesinde takas ve saklama hizmetleri vermek, finansal hizmetleri ve her türlü iktisadi faaliyeti gerçekleştirmek suretiyle ülkemiz sermaye piyasalarının rekabet gücünü artırmaktır. Banka bu amacına ulaşmak üzere, sermaye piyasası mevzuatının ve Bankacılık Kanunu’nun kendisine izin verdiği ve imkân tanıdığı tüm faaliyetlerde bulunabilir. Takasbank temel olarak, sahip olduğu ‘merkezi takas’ ve ‘bankacılık’ lisansları ile Türk sermaye piyasalarında, üyelerine, takas, merkezi karşı taraf ve bankacılık hizmetleri sunmaktadır.

İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank), Borsa İstanbul bünyesinde mevcut piyasalarda gerçekleşen; pay, borçlanma araçları, yurt dışı sermaye piyasası araçları, türev araçlar ve kıymetli madenler ile ilgili işlemlerin nakit ve menkul kıymet takasını sonuçlandırmak üzere yetkilendirilmiş merkezi takas kuruluşudur. Borsa İstanbul üyelerinin alım satım işlemlerinden doğan menkul kıymet teslim etme ve teslim alma taahhütleri ile alım satıma konu olan menkul kıymet karşılığındaki ödeme taahhütleri, Takasbank aracılığıyla hesaben sonuçlandırılmaktadır.

Güvenilir, hızlı ve düşük maliyetli nakit transferi hizmeti sağlayarak para ve sermaye piyasaları arasında köprü görevi üstlenen Takasbank, sermaye piyasası ve Borsa İstanbul mevzuatı çerçevesinde, Borsa İstanbul bünyesinde faaliyet gösteren piyasalar için tam otomasyon ortamında organize piyasalar ile çevrimiçi bağlantılı takas hizmetleri sunmaktadır.

Takasbank, yıllar içerisinde, bankacılık ürün yelpazesini nakdi ve gayri nakdi kredi imkânlarını içeren ve takasın sonlandırılmasını desteklemeyi amaçlayan enstrümanlarla genişletmiştir. İşlettiği Takasbank Para Piyasası (TPP), Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu (TEFAS) ve Ödünç Pay Piyasası (ÖPP) gibi nakdi ve gayri nakdi kredi imkânları ile desteklenen bankacılık faaliyetleri ile Türk Sermaye Piyasalarının takas işlemlerini; riskleri en aza indirgeyerek, ilgili para ve sermaye piyasasına likidite sağlayarak ve takasın hatasız ve zamanında sonlandırılmasını amaçlayarak gerçekleştirmektedir. Böylelikle, nakit ve menkul kıymet transfer işlemlerinde etkin bir süreç yönetiminin yanı sıra takas yükümlülüklerinin valör tarihinde güvenli ve zamanında ödenmesini de sağlamaktadır.

Takasbank etkin bir merkezi teminat ve risk yönetim sistemi geliştirerek, piyasalardaki karşı taraf kredi riskinin ve sistemik riskin yönetimine, sermaye piyasalarının risk yönetim altyapısının güçlendirilmesine ve piyasada aracılık maliyetlerinin azaltılmasına katkı sağlamaktadır. Takasbank, 30.12.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6362 sayılı yeni Sermaye Piyasası Kanunu ile sağlanan hukuki zemini kullanarak 02.09.2013 tarihinden itibaren kendi nezdinde işlettiği Ödünç Pay Piyasası’nda (ÖPP), Borsa İstanbul A.Ş. nezdinde işletilen piyasalar olan Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) 03.03.2014 tarihinden itibaren,  Para Piyasası’nda (BİAŞ PP) 14.10.2016 tarihinden itibaren, Pay Piyasası’nda (BİAŞ Pay) 19.06.2017 tarihinden itibaren, Borçlanma Araçları Piyasası’nda (BİAŞ BAP) 02.07.2018 tarihinden itibaren ve SWAP Piyasasında 01.10.2018 tarihinden itibaren; Tezgah Üstü Türev Araçlar Piyasası'nda da 19.12.2019 tarihinden itibaren "Merkezi Karşı Taraf” sıfatıyla her alıcıya karşı “satıcı” her satıcıya karşı da “alıcı” rolünü üstlenmekte ve piyasalarda eşleşen talep/teklif veya alım/satım emirleri ile ilgili takas yükümlülüklerinin yerine getirilmesini taahhüt etmektedir.

Enerji piyasalarındaki gelişmeler çerçevesinde faaliyete geçirilen Elektrik Piyasası’nda Takasbank, teminat mekanizmasının işletilmesi, ödemelerin zamanında ve doğru bir şekilde gerçekleştirilerek, piyasadaki nakit akışının sürekli bir şekilde sağlanması ve teminat yönetiminin güvenli olarak yönetilebilmesi amacına yönelik olarak piyasa işletmecisi ile piyasa katılımcıları tarafından kullanılacak olan “Merkezi Uzlaştırma Bankası” olarak görevlendirilmiştir. Bu çerçevede, 01.12.2011 tarihinden itibaren Elektrik Piyasası nakit takas ve teminat yönetimi hizmeti veren Takasbank, Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ) bünyesinde 01.06.2021 tarihinde işletilmeye başlayan Vadeli Elektrik Piyasası (VEP) ile EPİAŞ Yenilenebilir Enerji Kaynak Garanti (YEK-G) Piyasası’nda, 01.09.2018 tarihinden itibaren EPİAŞ bünyesindeki Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası’nda, 01.10.2021 tarihinde işletilmeye başlayan Vadeli Doğal Gaz Piyasası’nda (VGP) gerçekleşen işlemlere de Merkezi Uzlaştırma Kuruluşu olarak hizmet vermekte ve Türkiye’nin Milli Enerji ve Maden Politikası doğrultusunda projelerini ve çalışmalarını sürdürmektedir.

Takasbank ayrıca, Ticaret Bakanlığı’nın onayıyla pamuk, buğday, arpa, fasulye, mercimek, mısır, yulaf, zeytin ve çeltiğe dayalı elektronik ürün senetlerinin (ELÜS) işlem göreceği spot bir platform için ürün senedi tanımlaması, ISIN kodu üretilmesi ve ELÜS’lerin şartlı virman sistemi üzerinden takas işlemlerinin gerçekleştirilmesi hizmetlerini vermektedir.

Takasbank, 23.03.2016 tarihinde Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından CPMI-IOSCO Finansal Piyasa Altyapılarına İlişkin Temel Prensiplere uyum sağlayan nitelikli MKT kuruluşu (Qualified CCP) olarak tanınmıştır. 

Aynı zamanda İstanbul Finans Merkezi (İFM) Stratejisi ve Eylem Planı'nın 17 No.lu “uluslararası ödeme sistemleri ve takas sistemleri ile entegrasyon” eyleminde Takasbank, TCMB ile birlikte "sorumlu kuruluş" olarak belirlenmiştir. Takasbank, uluslararası takas sistemleriyle entegrasyon kapsamında yurt dışındaki yerleşiklere yurt içi ve uluslararası piyasalarda, yurt içindeki yerleşiklere ise uluslararası piyasalarda verilecek hizmetlerin geliştirilmesi çalışmalarını yürütmektedir. Bu kapsamda; Euroclear’a ilave olarak diğer yerel ve uluslararası takas ve saklama kuruluşlarıyla bağlantı kurulması, yurt dışındaki yerleşiklere gerek yurt içinde gerekse diğer uluslararası piyasalarda takas ve saklama hizmeti verilmesi amacıyla işlem sonrası altyapı kuruluşlarıyla ilişkilerin geliştirilmesi, hesap altyapısının oluşturulması ve Takasbank altyapısında otomasyon sağlanması amaçlanmaktadır.

Piyasa katılımcılarına sınır ötesi hizmetler de sunan Takasbank, sahip olduğu uluslararası takas kurumu kimliği ile Türkiye’yi global organizasyonlarda da temsil etmektedir. Banka'nın uluslararası piyasalarda tercih edilen bir kurum olma vizyonu doğrultusunda, teknolojik altyapının geliştirilmesi amacı ile birçok projede çalışmaları devam etmektedir.

Takasbank mevcut yurt dışı saklama ağı ile dünya çapında 65’in üzerinde piyasada işlem gören yabancı kıymetlere erişim sağlamaktadır.  Bu hizmet kapsamında Takasbank, yurt dışında uluslararası takas saklama kuruluşları (Euroclear ve Clearstream) ya da global saklama kuruluşları (Citibank) nezdindeki hesapları aracılığı ile söz konusu sermaye piyasası araçlarının saklanmasını sağlamaktadır. Bununla birlikte uluslararası takas ve saklama işlemlerinde etkinliğini artırmak için Borsa İstanbul’un yürüttüğü “Yurt Dışında Yerleşik Borsaların İşlem Platformları ile Borsa İstanbul Arasında Bağlantı Kurulması Projesi” çerçevesinde, ilgili ülke takas ve saklama kuruluşları ile karşılıklı olarak işlem sonrası hizmetler için gerekli hesap altyapılarını oluşturmaktadır.

Türkiye’nin Ulusal Numaralandırma Kuruluşu olarak 1995 yılından bu yana ANNA’nın üyesi olan Takasbank, ülkemizde hisse senetleri, devlet tahvili, yatırım/borsa/emeklilik fonları, özel borçlanma araçları, her nevi sertifikalara, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, endeksler, emtialar, elektronik ürün senetleri (ELÜS) ve diğer menkul kıymet ve finansal enstrümanlar için ISIN kodu (ISO 6166) tahsis etmektedir. Takasbank Numaralandırma hizmeti kapsamında, fiziki dokümanların ortadan kaldırılması, teknolojik altyapının entegrasyonun sağlanması ve raporlama sürecinin hızlandırılması amacıyla 2022 yılında Takasbank ISIN Portalı’nı devreye almıştır. Ayrıca, ISO 6166 ISIN standartlarına tam uyum sağlayan Bankamız, BEFAS Kredi Kullanımı Projesi’ni tamamlamış ve BISTECH 3.0 Programı kapsamında da BISTECH Alım Satım Sistemi Mimarisi Dinamik Yük Dağılımının Takas Etkileşimi Projesi’ni hayata geçirmiştir. 

Takasbank, Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) gözetim ve denetim fonksiyonunu destekleyen ve güçlendiren bir hizmet olarak Kolektif Yatırım Kuruluşları ve Bireysel Emeklilik Fonlarının varlıklarına ilişkin değerleme, kontrol, mutabakat ve SPK’ya raporlama hizmeti de sunmaktadır.

24.07.2014 tarihinde Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından “Portföy Saklayıcı Kurum” olarak yetkilendirilen Takasbank; menkul kıymet yatırım fonları, menkul kıymet yatırım ortaklıkları, borsa yatırım fonları, gayrimenkul yatırım fonları ve girişim sermayesi yatırım fonlarına portföy saklama hizmeti de vermektedir.

5746 Sayılı Kanun kapsamında Türkiye Cumhuriyeti Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın onayı ile Takasbank 21.04.2017 tarihinde yerinde AR-GE Merkezi olmuştur. Bu kapsamda faaliyetlerini çeşitlendirip genişleterek 9 Haziran 2018 Tarih ve 30446 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Çek Takas Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik” ile 02.07.2018 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere çek takası faaliyetlerinin yürütüleceği Kuruluş olarak kabul edilmiştir. Takasbank Çek Takas Sistemi ile Takas ve İade Dağıtım İşlemleri, Mutabakat ve Garanti Mekanizması Katkı Payı İşlemleri tek bir merkezden yürütülmeye başlanmıştır.

16.07.2018 tarihi itibarıyla altının ekonomideki mobilitesinin artırılmasına, yastık altındaki altının ekonomiye kazandırılmasına ve altının bir tasarruf aracı olmaktan çıkartılıp bir ödeme aracı olarak kullanılmasına imkân tanıyan “Kişiden Kişiye” Altın Transfer Sistemi, sistem üyesi bankalara ve müşterilerine hizmet vermeye başlamıştır. Platform sayesinde, altınlar EFT hızında transfer imkânına kavuşmuştur. İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Projesi’nin en önemli bileşenlerinden biri olan Altın Transfer Sistemi, Ülkemizde İslami Finansın gelişmesinde ve Ülkemizin “global ölçekte bir altın merkezi olma” hedefinde kilometre taşı olmuştur.

30.12.2019 tarihinde, Blokzincir Tabanlı Transfer Platformu, "BiGA-Dijital Altın" ile devreye alınmıştır. Bu uygulama ile dijital varlıkların blokzincir teknolojisi kullanılarak transfer edilmesine imkân sağlayan bir platform oluşturulmuştur. Platform üzerinde işlem görecek olan varlık, karşılığı Borsa İstanbul kasalarında fiziksel olarak saklanan her bir gram altının karşılığı olarak üretilen ve “BiGA” olarak isimlendirilen dijital değerdir. Kaydi altınların dijitalize edilerek BiGA’ya dönüştürülmesi ve BiGA’dan kaydi altına çevrilmesi işlemleri mümkün kılınmıştır. Bu sayede uçtan uca fiziki varlık ile dijitalize edilmiş varlık arasında bütün bir yapı kurulmuştur. Geliştirilen blokzincir altyapısıyla dijital varlıkların transferi, mutabakatı, raporlanması sağlanmıştır. Bu altyapıyla diğer değerli varlıkların da dijitalleştirilerek transferine izin veren, modüler bir yapı tasarlanmış, dijital varlık için ihraç, itfa ve transfer olmak üzere 3 ana kabiliyette işlem imkânı sunulmuştur.

Takasbank, Sermaye Piyasası Kurulu‘nun “Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği” ile kitle fonlama platformları aracılığıyla toplanan fonun, girişim şirketine aktarılana veya yatırımcılara iade edilene kadar bloke edileceği “emanet yetkilisi” olarak kitle fonlama platformlarına ve Bankalararası Kart Merkezi’nin (BKM); hâlihazırda işlettiği Yurtiçi Takas ve Hesaplaşma (YTH) Sistemi için kurdukları teminat yönetimi mekanizması kapsamında 30.01.2020 tarihi itibarıyla teminat saklama hizmeti vermeye başlamıştır.

2015 yılında Takasbank, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü ile entegre olarak işlettiği gayrimenkulün mülkiyet hakkı ile satış bedelinin eş anlı el değiştirmesini sağlayan Tapu Takas Sistemi’ni devreye almıştır. Sistemin e-Devlet entegrasyonu, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Dijital Dönüşüm Ofisi, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü ve Türksat A.Ş. katkılarıyla 2022 yılının Aralık ayında tamamlanmıştır. Tapu Takas Sistemi ile edinilen bilgi ve deneyimle bir başka platformun daha faaliyete geçmesine öncü olunmuştur. Taşıt alım satımında sıkça yaşanan dolandırıcılık ve hırsızlık olaylarını önlemek amacıyla T.C. Ticaret Bakanlığı ile Türkiye Noterler Birliği arasında yürütülen ortak çalışmaların ürünü olan Güvenli Ödeme Sistemi’ndeki ilk emanet kuruluşu Takasbank, Taşıt Takas Sistemi’ni uygulamaya almış ve sistemi 03.02.2023 tarihi itibarıyla halkımızın hizmetine sunmuş, tüm geliştirmeleri tamamlanarak 2023 yılında e-Devlet entegrasyonunu da başarıyla sağlamıştır.

Bireysel Emeklilik Sistemi’nde yer alan emeklilik yatırım fonları katılma belgelerinin, Platform’a üye diğer emeklilik şirketlerinin katılımcılarına satılmasına, geri alınmasına ve bu işlemlerin takasının ve saklamasının Takasbank sistemi üzerinden gerçekleştirilmesine imkân sağlayan elektronik bir platform olan Bireysel Emeklilik Fon Alım Satım Platformu, Takasbank tarafından 2021 yılında hizmete açılmıştır. 01.09.2021 tarihi itibarıyla, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki ihalelere sunulmak üzere düzenlenen geçici elektronik teminat mektuplarının idareler adına; kabulü, saklanması, tazmin edilmesi (gelir kaydedilmesi), iadesi, vade uzatımı ve raporlama süreçlerini kapsayan “Kamu Teminat Yönetimi Hizmeti” Takasbank tarafından verilmeye başlanmıştır. 3.01.2022 tarihi itibarıyla geçici elektronik kefalet senetleri sürece dahil edilmiştir.

Sözü edilen projeler ve yürütülen kapsamlı çalışmalar ile Takasbank, hem İstanbul Finans Merkezi Projesi'ne aktif olarak destek vermekte hem de yurt içi ve yurt dışı piyasalardaki konumunu güçlendirerek uluslararası takas ve saklama kuruluşları arasında örnek alınan bir kurum olma hedefiyle çalışmalarına devam etmektedir.