GENEL TANIM
Elektronik Ürün Senetleri (ELÜS)
ELÜS Oluşturma (İhraç)
Elektronik Ürün Senedi (ELÜS), lisanslı depolar tarafından Türkiye Ürün İhtisas Borsası (TÜRİB) ile yapılan anlaşma çerçevesinde depoya giren ürünleri temsilen Elektronik Kayıt Kurallarına uygun olarak oluşturulup, Merkezi Kayıt Kuruluşu’nun Merkezi Kaydi Sistemde (MKS), yatırımcılar adına açılan hesaplarda izlenirler.
Tarım ürünün lisanslı depo işletmesi tarafından teslim alınarak; tartım, analiz ve sınıflandırma işlemi yapılarak kabul edilmesinden sonra Lisanslı Depo İşletmesi, ELÜS’ü MKS’de oluşturur ve ELÜS yatırımcının aracı kuruluş nezdinde bulunan hesabına otomatik olarak aktarılır. Lisanslı deponun başvurusu üzerine, her ELÜS için Takasbank tarafından; Ticaret Bakanlığı düzenlemeleri çerçevesinde ürünün cinsini, sınıfını, grubunu, alt grubunu, teslim yerini (Şube), son depolama tarihini (ay/yıl), Lisanslı Depo İşletmesini, hasat tarihini(ay/yıl) içeren bir ISIN üretilir. Üretilen ISIN bilgisi MKK’ya ve Lisanslı depoya bildirilir.
ELÜS Alım Satım İşlemleri
ELÜS’ler, Türkiye Ürün İhtisas Borsası bünyesinde oluşturulan TÜRİB İşlem Platformlarında işlem görmektedirler.
Seans sonunda gerçekleşen işlemlere ait işlem dosyası, TÜRİB tarafından takas işlemleri için Takasbank’a elektronik ortamda bildirilir. İşlem dosyasında aşağıdaki bilgiler bulunur.
- ELÜS Kodu
- Miktar
- Fiyat
- Alan Müşteri Hesabının Bulunduğu Üye (banka, aracı kurum)
- Alıcı Müşteri Hesap No
- Satan Müşteri Hesabının Bulunduğu Üye (banka, aracı kurum)
- Satıcı Müşteri Hesap No
- Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu Payı
- Borsa Tescil Ücreti Payı
- ELÜS Depo Ücreti
- Avans Tutarı
- Fire Ücreti
Elektronik Ürün Senetleri (ELÜS) Takası
ELÜS’lerin takası, Takasbank Şartlı Virman Sisteminde gerçekleştirilir. Şartlı Virman Sistemi, aracı kuruluş müşteri hesapları arasında eşanlı kıymet ve nakit transfer imkanı sağlayan bir sistemdir. ELÜS Takasını gerçekleştirecek Aracı Kuruluşların, MKK ve Takasbank nezdinde hesapları ve işlem yapma yetkisi olması gerekmektedir. TÜRİB’den gelen işlem bilgilerine göre Takasbank tarafından alıcı ve satıcı taraf için Şartlı Virman (SRV) talimatları oluşturulur. Talimatlarda müşteri hesap bilgileri yer alır. Oluşturulan talimatlar, üyelerin onayına gönderilir. Onay aşaması, üyeler için işlem ve müşteri bilgilerini kontrol olanağı sağlar. Tarafların talimatları onaylamasıyla, alıcı ve satıcı taraf arasında Şartlı Virman (SRV) sözleşmesi oluşur. Şartlı virman sözleşmesinde, ELÜS satan taraf kıymet borçlu/nakit alacaklı, ELÜS alan taraf ise kıymet alacaklı/nakit borçlu olur. Tarafların onayı sonrası oluşan sözleşmeler, MKK sistemine gönderilir. Kıymet borçlarında, Şartlı virman sözleşmesi MKK’ya transfer edilince, MKK sistemi müşteri hesabını kontrol eder, bakiye varsa blokeye alır. Nakit borçları ise Takasbank sisteminde ELÜS alan aracı kuruluş tarafından Takasbank ekranları aracılığıyla, Aracı Kuruluşun serbest cari hesabından kapatılır. Kıymet (ELÜS) ve nakit borçları kapanan sözleşme, sistem tarafından otomatik olarak gerçekleştirilir. Eşanlı olarak; MKK sisteminde kıymet virmanı, Takasbank sisteminde de nakit virmanı gerçekleştirilerek işlem sona erer. Takas son saati 17.00’dır. İşlemlere ilişkin gerçekleşmeyen kayıtlar takas son saati itibariyle iptal edilir. Şartlı virman işlemleri, Borsa’ya bildirilir. Blokeye alınan nakit/kıymet blokeleri kaldırılarak serbest hesaplara iade edilir. Takasbank, takas işlemi sırasında satıcı tarafa ödenen ürün bedeli içerisinden; Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu payı ve Tescil ücretini alarak Borsa hesabına, ELÜS depo ücretini (saklama ücreti) ise Lisanslı Depo hesabına aktarır.
Tarihçesi
Elektronik Ürün Senetleri’nin oluşturulma, alım satım ve takas süreçleri ile ilgili 2012 yılı içerisinde İzmir Ticaret Borsası, Ege Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk A.Ş., Merkezi Kayıt Kuruluşu ve Takasbank tarafından ortak çalışmalar yürütülmüş, ilk aşamada işlem görecek olan pamuğa dayalı elektronik ürün senetlerinin (ELÜS) oluşturulması ve takas süreçleri ile ilgili çalışmalar tamamlanarak, İzmir Ticaret Borsası ile Takas işlemleri protokolü imzalanmıştır. 25 Temmuz 2013 tarihinde İzmir Ticaret Borsası’nda alım satım işlemleri başlamıştır.
2013 yılında İzmir, Ankara, Konya ve Polatlı; 2014 yılında Bandırma ve Gaziantep Ticaret Borsaları, 2015 yılı içinde Lüleburgaz Ticaret Borsası, 2018 yılında ise Adana Ticaret Borsası ile takas işlemleri protokolü imzalanmış ve Borsalar Takasbank'a üye olmuşlardır.
06 Nisan 2017 tarihli ve 30030 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 2017/9986 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına istinaden 08.06.2018 tarihinde Türkiye Ürün İhtisas Borsası kurulmuştur. 26 Temmuz 2019 tarihi itibari ile faaliyete geçmiştir. Faaliyete geçiş sonrası yerel borsalar TÜRİB’in ajanı olarak görev yapmaya başlamış ve işlemler TÜRİB’in işlem platformu olan tek platform üzerinden gerçekleşmeye başlamıştır.
