GENEL TANIM

Pay ve Türevleri Takası

Pay Piyasası'nda gerçekleşen işlemlerin takası,  işlem gününü izleyen ikinci iş günü (T+2), alış ile satışlar netleştirilerek, Teslim Karşılığı Ödeme (DVP) ilkesi çerçevesinde kaydi olarak gerçekleştirilmektedir. Pay Piyasası’nda sadece kaydileşmiş pay ve türevleri işlem görebildiğinden takas işlemleri aracı kuruluşların Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK)  nezdindeki saklama hesapları üzerinden  Takasbank ve MKK arasındaki entegre sistem aracılığıyla gerçekleştirilir. Aracı kuruluşlar tarafından gün boyunca gerçekleştirilen işlemler üzerinde, pay senedi ve nakit olarak netleştirme yapılır.  Aynı gün içinde, bir pay senedinden hem satış hem de alış işlemi yapan aracı kuruluş, satış toplamı alış toplamına mahsup edilerek çıkan net bakiyeye göre söz konusu pay senedinden takasa borçlandırılır veya alacaklandırılır. Tüm pay senetlerindeki alış veya satışlarının bedelleri ise genel olarak netleştirilir ve aracı kuruluşun alış tutarları fazla ise takasa borçlu, satış tutarları fazla ise takastan alacaklı olur. Aracı kuruluşlar, takasa olan kıymet ve nakit borçlarını, T+2 günü saat 16:45’e kadar (16:45 dahil) kapatmak zorundadırlar. Takas borçlarını 16:45'e kadar kapatamayan aracı kuruluşlar, herhangi bir bildirime gerek kalmaksızın temerrüde düşmüş sayılırlar.

Pay Senetleri Hak Kullandırım

​Fiziki saklamada bulunan pay senetleri ile kollektif yatırım kuruluşlarının saklamasında bulunan kaydi pay senetleri için sermaye artırımı ve kar payı dağıtımı gibi hak kullanımları Takasbank tarafından gerçekleştirilmektedir.

Pay ve Türevleri Transferi

Pay ve Türevleri transfer (virman) işlemleri, serbest ve şartlı olarak yapılabilir.

Serbest Virman İşlemleri, transfer edilecek menkul kıymetin kaydileştirilmiş olup olmamasına göre, fiziki ve kaydi virman olarak ayrılır.

Fiziki Virmanlar, kaydileştirilmeyen ve Takasbank nezdinde saklama hesaplarında tutulmaya devam eden payların,  Aracı kuruluş müşteri hesapları arasında transferidir. Kaydi saklama hesapları MKK nezdinde bulunduğundan Aracı Kuruluşlar arası yapılan virman işlemleri MKK sisteminde gerçekleşmektedir.  Yatırım Fonları, Yatırım Ortaklıkları ve Bireysel Emeklilik Fonları adına açılan hesaplar, MKK sisteminde Takasbank hesabı altında müşteri hesabı niteliğindedir ve Takasbank nezdinde bulunan Fon/Ortaklık saklama hesapları bu hesaplarda izlenmektedir. Aracı kuruluşlar; Yatırım Fonları, Yatırım Ortaklıklarına serbest virman yapmak istediklerinde karşı kurum olarak Takasbank üyesini ve ilgili müşteri olarak da Fon/Ortaklık kodunu belirtmektedirler. MKK nezdindeki Takasbank üyesi altında bulunan fon/ortaklık hesaplarına gelen virman bilgisi MKK tarafından Takasbank’a bildirilir. Söz konusu bilgilere göre Takasbank sisteminde de Fon hesabına giriş yapılır. Yatırım Fonları, Yatırım Ortaklıklarından, aracı kuruluş hesaplarına yapılacak virman kayıtları, fon/ortaklık adına Borsa’da yapılan işlem  bilgilerine göre kıymet bazında otomatik olarak oluşturulur.

Şartlı Virman Sistemi, aracı kuruluşlar müşteri hesapları arasında eş-anlı kıymet ve nakit transfer imkanı sağlayan bir sistemdir. Borsa işleminin yapıldığı gün ile transfer işleminin gerçekleştirilmesine kadar olan zaman içinde üyeler arasında yapılan teyidleşme işlemlerinin elektronik ortamda  yapılmasına da olanak sağlar. Şartlı virmana, pay ve türevleri konu olabilmekte ve nakit yükümlülükleri TL olarak yerine getirilmektedir. Şartlı virman işlemine ilişkin nakit işlemleri Takasbank sisteminde, kıymet işlemleri ise MKK sisteminde  sonuçlandırılır.